Beste lezers,
We delen graag weer een interessante blog.
Geschreven door Richard, een Tuindeco dealer wonend in Engeland.
In een eerder bericht heb ik het gehad over de behandeling van uw blokhut en ik wil graag nog iets uitleggen over het belang van de door ons aanbevolen diepte van 80 – 120 micron voor een behandeling.
Zelf probeer ik klanten het belang van een goede behandeling duidelijk te maken, maar het overkomt me nog steeds dat klanten hun blokhut met rotzooi behandelen en dan een jaar later contact met me opnemen en mij allemaal spleten en scheuren, gekrompen en onregelmatige planken en andere verschrikkelijke dingen laten zien.
Ik zeg het ze telkens weer; “Dit hangt allemaal geheel af van de gebruikte behandeling, en vooral de diepte en kwaliteit van de behandeling”.
In dit bericht ga ik de technische aspecten behandelen op grond waarvan wij bovenstaand advies geven. Echt waar, ik verzin dit niet, maar dit doe ik met een hele goede reden:
Vochtgehalte, sponswerking en Nederland
Iemand stuurde me deze foto afgelopen week. De klant heeft deze blokhut nu ongeveer 9 maanden. Op de foto ziet u een kromgetrokken deur van een van onze Blokhut Ingrid:
Kromgetrokken deur van blokhut Ingrid. Ziet u de poortschuif onderaan die ze hebben aangebracht? Dat kan men het beste doen bij kromtrekken, maar een juiste behandeling zou dit kromtrekken mogelijk hebben voorkomen.
Ik krijg jaarlijks wel eens te maken met zulke problemen, en in 99% van de gevallen is het te wijten aan het gebruikte behandelmiddel, niet alleen het merk van het middel, maar ook de manier waarop het is aangebracht. Ik kom zo terug op het kromtrekken, maar laten we eerst eens kijken naar het hout van deze deur.
Hout werkt als een spons
Hout werkt en trekt inderdaad krom; daar kunt u niets aan doen, dat is natuurlijk en dat weten we allemaal. Het vervelende van hout is dat het als een spons fungeert; u moet elk houtdeeltje in de blokhut als een spons zien.
In een blokhut heb je langere en kortere planken – langere en kortere sponzen. De deuren en ramen, de horizontale en verticale delen voor de frames zijn allemaal sponzen.
Elk van deze sponzen probeert in een gelijke toestand te komen als de omgeving. Hierover heb ik het in mijn bericht over “werking van het hout” en hoe hout voortdurend probeert om een evenwicht te bereiken met zijn omgeving.
Als we een stuk hout van dichtbij bekijken, zult u precies zien waarom het als een spons werkt.
Hout is een spons die uit strootjes bestaat die water voor de boom opzuigen.
Elke laag strootjes zuigt water op voor de boom. Velen zijn voorstander van de theorie van de Cohesiemethode, volgens welke een boom het water aanzuigt door gebruik te maken van de spanning in water: “heel slim hout”.
U kunt uit deze foto’s eenvoudig zien dat dichterbij bekeken hout vol gaten zit, en daar zit hem nu juist de ellende. Want zo gauw we de boom omhakken, vullen deze zich allemaal met water of voeren het water af, aangezien er geen spanning meer op het water.
Dit gebeurt constant bij een onbehandeld stuk hout; het probeert hetzelfde vochtigheidsgehalte te bereiken als de “omgevings-lucht” . Dit heet ook wel relatieve luchtvochtigheid, en is een meetinstrument van de hoeveelheid vocht in de lucht om ons heen.
Relatieve luchtvochtigheid in Nederland
Er is ook een directe relatie tussen de relatieve luchtvochtigheid en het vochtgehalte in hout. De hoog-gemiddelde luchtvochtigheid in Nederland is 90 % en de laag-gemiddelde luchtvochtigheid is 74 %, ook afhankelijk van waar u woont.
De gemiddelde luchtvochtigheidsgraad die per locatie in Nederland verschilt.
De relatieve luchtvochtigheid kan nogal drastische pieken omhoog of omlaag vertonen gedurende een maand.
De relatieve luchtvochtigheid per maand in Nederland
Hieraan kunt u zien dat er verschillen zijn in luchtvochtigheid. In de loop van een jaar is dit 21 %, wat enorm is. U kunt tevens zien dat ‘s winters deze hoger is (dus natter) en ‘s zomers lager is (dus droger).
Als u kijkt naar de grafiek van september, ziet u een verschil van 18%. Dit alles zorgt ervoor dat hout uitzet en vervolgens krimpt; dit gebeurt onafgebroken.
Vochtgehalte vergeleken met relatieve luchtvochtigheid
Er is een directe correlatie tussen het vochtgehalte van onbehandeld hout en de luchtvochtigheid:
En er is een directe correlatie tussen de hoeveelheid vocht in relatie tot de relatieve luchtvochtigheid.
Vochtigheidsgehalte van onze blokhutten
U kunt aan de bovenstaande schema’s zien dat bij een relatieve luchtvochtigheid van 75 % het vochtgehalte van hout 14 % is. Het gemiddelde is ongeveer 75 % en daarom laten we al onze blokhutten drogen tot 14 %.
Dit betekent dat wij het hout bewerken op zijn ‘gemiddelde’ vochtigheidsgehalte voor zijn levensduur en de bedoelde gebruikslocatie. Het hout moet ongeveer drie dagen in een droogkamer drogen om op deze 14 % te komen.
Droogkamers zijn trouwens ook niet echt goedkoop in gebruik; de kosten ervan zijn in de prijs van uw blokhut verrekend.
U zult merken dat er fabrikanten / leveranciers zijn die u met trots vertellen dat hun blokhutten tot 20 % zijn gedroogd. Ik heb een leverancier van een A-merk, die we met trots in een promotievideo zien vertellen alsof dit een goede zaak is!
Met deze schema’s kunt u overduidelijk zien dat de relatieve luchtvochtigheid aanzienlijk hoger zou moeten zijn om het vochtgehalte op dit niveau te houden; Nederland zou een radicale weersverandering moeten ondergaan als dit zou moeten gebeuren.
De leverancier bespaart op de kosten van een dag stoken in de droogkamer, maar het betekent wel dat het hout meer krimpt dan de gemiddelde 14 % in Nederland zodra de blokhut wordt gebouwd. Als u een blokhut koopt en bij de plaatsing losse verbindingen aantreft of u een maand of twee later spleten ziet verschijnen. Dan weet u nu dat dit aan het luchtvochtigheidsgehalte ligt van het hout op het moment van het frezen, nu de relatieve luchtvochtigheid van Nederland bereikt.
Een van onze showblokhutten van 45 mm dikte die ik vandaag heb gemeten. Zoals verwacht is het vochtgehalte van het hout dat ik met mijn hygrometer heb gemeten 14 %. Mijn hygrometer is erg handig om uit te vinden wat er mis is met blokhutten van klanten; het is steeds de behandeling! Hout kan niet ‘defect’ of ‘foutief zijn, juist door de natuurlijkheid ervan.
14% – 16% vochtigheidsgehalte in uw hout
Dus, nu u dit hebt begrepen, kunt u op zoek gaan naar blokhutten en ook ander tuinhout voor buiten en daarbij erop letten dat deze een luchtvochtigheid tussen 14 % en 16 % bereikt hebben na droging in een droogkamer. Als dit niet zo is, dan gebeurt dat in enige tijd, wat problemen kan opleveren als verbindingen losser komen te zitten.
Als het erboven ligt, dan zal het hout verder moeten krimpen om dit niveau, wat het gemiddelde in Nederland is, te bereiken.
Dit zou ook een erg goede vraag zijn om aan een mogelijke leverancier te stellen, want het maakt nogal een verschil. In de volgende paragraaf ziet u waarom.
Werking in uw blokhut vanwege onbehandeld hout.
Hier krijgt u een verrassende stelling en eentje die alles in enkele woorden verklaart:
“Elke verandering van 4 % in relatieve luchtvochtigheid staat voor een verandering van 1 % in die van het hout”.
Neem een plank van 114 mm. Laat dit onbehandeld. Behandel het niet naar behoren. Laat dit gedurende een jaar achterwege; elke verandering van 4 % laat het hout 1,14 mm uitzetten of krimpen.
Wij hebben al gezien dat in Nederland veranderingen van 21 % voorkomen. Dat is ongeveer vijf uitzetfasen van 4 %.
Misschien vindt u het moeilijk te geloven, maar theoretisch betekent dit een werking van 5,98 mm voor elke plank. In werkelijkheid gaat het om ongeveer 3 mm per plank, aangezien hout niet zo snel kan werken, maar het is alsnog verdraaid veel.
Zet dat om over 15 planken boven op elkaar en u hebt theoretisch een werking van 89,78 mm !
U moet begrijpen dat dit ideaal is; wij willen niet dat uw blokhut of inderdaad uw deuren en ramen in dergelijke mate werken; als dat wel gebeurt, komt u erachter dat er diverse problemen geleidelijk aan optreden:
- Kromtrekken van deuren en ramen
- Scheuren en spleten
- In bepaalde planken kunnen spleten ontstaan wanneer deze sneller krimpen dan een grotere plank.
Zelfs als we een gemiddelde van 14 % gebruiken, kan dit alsnog problemen opleveren, wanneer de relatieve luchtvochtigheid zakt tot beneden 75 %, en de planken hierin meegaan en gaan krimpen. Als uw planken niet naar behoren worden behandeld en als de daling plotseling is, kunt u merken dat de kleinere sponzen hun water sneller verliezen dan de grotere sponzen in uw wanden, waardoor u mogelijk spleten ziet verschijnen in de kleine planken.
Het is geen vreemde gedachte om ze te beschouwen als sponzen die geen belemmering hebben, en wanneer u bovenstaande getallen in ogenschouw neemt, is het vrij duidelijk waarom dit gebeurt en waarom de blokhut ‘jojo’-gedrag vertoont.
Ik kreeg inderdaad een klacht een tijdje terug dat onze planken aardig strak zaten bij de montage, terwijl bij de van een andere leverancier afkomstige blokhut van de buren alles direct paste. Als het een dag met vochtige omstandigheden betreft, gaan de planken strak zitten omdat deze zijn opgezwollen. Op dagen met minder vochtige weersomstandigheden zullen ze losser zitten. Maar als u bent begonnen met een plank met een vochtigheidsgehalte van 20 %, die vervolgens naar het Nederlandse gemiddelde van 14 % krimpt, zal alles precies passen, wat wel praktisch is wanneer u alles in elkaar zet.
Stelt u zich voor wat er trouwens zou gebeuren wanneer deze zelfde plank krimpt tot bijvoorbeeld 10 % vochtigheidsgehalte tijdens een zeer hete zomer – precies: vele loszittende planken en spleten in de hoeken.
Hier ziet u een momentopname die ik via ‘Print screen’ heb genomen van een promotievideo van een blokhut die ik op YouTube bekeek. Hier zijn duidelijk spleten te zien tussen de planken, doordat het hout niet tot 14 % is gedroogd vóór het frezen. Deze leverancier vertelt dat deze tot 20% worden gedroogd, alsof dit een goede zaak is. Bij een verdere krimping tot het Nederlandse gemiddelde van 14 – 16 % krijgt het hout kleinere afmetingen en dat gaat u zien. Vele fabrikanten laten tot 20% drogen, omdat dit de tot kostenreductie zou leiden, ten koste van het eindproduct.
Wind- en waterdichte verbindingen
Er zijn niet alleen problemen met deze blokhut van de promotievideo ten aanzien van het vochtigheidsgehalte, maar bovendien bevat deze geen ‘wind- en waterdichte verbindingen’. Dit is het onderwerp van een ander bericht, en iets wat wij standaard doen en anderen kennelijk nalaten. Hier is een kort overzicht: in onderstaande foto zou u het verschil moeten kunnen zien. Het is een bijzonderheid waar we niet veel bekendheid aan geven. Maar als ik de ‘promotievideo’ zo zie van een fabrikant waarvoor veel reclame wordt gemaakt, dan zouden we dat misschien moeten doen!
Wind- en waterdichte verbinding van onze wandplanken. Met een vochtigheidsgehalte van 14% – 16%, met een goede verbindingen en een juiste behandeling gaat uw blokhut nog jaren mee. Wanneer u geen “getrapte” wind- en waterdichte verbindingen hebt, wordt de afdichting van de blokhut tegen slechte weersomstandigheden er niet beter op, en zal verdere krimping ook niet makkelijk gaan. U begrijpt dat het maken van extra uitsparingen voor deze verbinding extra tijd en geld kost, wat voor vele fabrikanten een reden is om deze W&W-verbinding achterwege te laten.
De werking van hout tegenhouden met een behandeling van goede kwaliteit.
Wat we allemaal weten, en wat ook overduidelijk is, is dat wij hier iets aan moeten doen. Daarom is de behandeling zo belangrijk.
Natuurlijk zijn er kenmerken als bescherming tegen ultraviolet licht, waterafstotend, antischimmel enz., die erg goed zijn, maar het belangrijkste wat een goed behandelmiddel doet, is het stoppen van de vochtoverdracht. In principe worden alle gaten in het hout dichtgestopt.
Maar nu komen we terug op de deur aan het begin van dit bericht. We hebben meerdere gesprekken gevoerd over de deur, en één gesprek ging als volgt:
‘Waarmee hebt u die behandeld?’. Het antwoord was erg bevredigend: ‘Ronseal’, een product dat bekend staat om zijn kwaliteit en dat wij aanbevelen. De volgende vraag was:
‘Hoeveel lagen hebt u aangebracht?’ Het antwoord was ‘Twee’
Dit is een deel van het probleem: de fabrikant vermeldt drie lagen in hun instructies en dit doen ze met een reden. Dit verzinnen ze niet zomaar. Ze weten dat de behandeling voldoende diep moet zijn om voldoende effect te hebben en dat u die ellendige gaatjes in het hout zo moet dichtstoppen, dat dit niet weer hoeft te gebeuren.
Ik legde dit uit aan mijn klant en stelde voor dat hij de behandeling zou uitvoeren conform de instructies van Ronseal, en dat hij dit al bij het begin had moeten doen, zodat het kromtrekken waarschijnlijk niet zou zijn gebeurd. Zijn antwoord was:
‘Ik breng wel een derde laag aan als ik denk dat dat nodig is’
Die heeft het helemaal niet begrepen! Breng vanaf het begin drie lagen aan, als dit op het blik wordt aangeraden, anders is de werking niet zoals deze zou moeten zijn, en kunt u nog steeds problemen verwachten.
Als u de behandeling niet juist uitvoert, dan ligt het niet aan het hout dat er werking optreedt of is de fout van de fabrikant van het behandelmiddel. Het product negen maanden later aanbrengen als ‘u denkt dat dat nodig is’ gaat geen effect opleveren.
De diepte van de houtbehandeling op uw blokhut
Ik ben vandaag aan de gang geweest met onze showmodellen. Ten onrechte hebben we dit jaar slechts één laag van het behandelmiddel erop aangebracht, aangezien wij aan het begin van het seizoen geen tijd hadden. Nu betalen we de tol, omdat er een paar modellen beduidend minder eruit zijn gaan zien en alle gebreken vertonen waartegen ik mijn klanten altijd waarschuw. We hebben in de verkeerde zin bezuinigd, en nu moeten we dit repareren en ze de juiste behandeling geven.
In zekere zin was het echter een goede lering en leverde interessante resultaten op. Tevens heeft dit me geïnspireerd om gedurende het komende jaar een experiment uit te gaan voeren voor een nieuw bericht.
Ik ben met mijn meters de modellen even nagelopen:
Twee soorten meters om vast te stellen wat er gaande is met hout en blokhutten: een hygrometer en een meter voor behandelingsdiepte.
Eerst kalibreer ik ze via meerdere teststukken van diverse dikten, om zeker te weten dat deze goed functioneren. Deze meter meet de diepte van een oppervlaktebehandeling in micron die op het hout is aangebracht. Net als mijn hygrometer wordt deze veel gebruikt voor het opsporen van gebreken bij blokhutten. En ja hoor, telkens komt het neer op het effect van het gebruikte behandelmiddel en de wijze van aanbrengen op het hout.
U weet nog wel dat wij het hebben over een diepte van 80 – 120 micron, zoals ik in het bericht “Behandeling van Blokhut” heb aangegeven, wat gelijk staat aan twee tot drie lagen van een behandelmiddel van hoge kwaliteit. Dit is om er geheel zeker van te zijn dat de behandeling met succes de constante overdracht van vocht stopt en de sponswerking van ons hout wordt tegengegaan door al die gaatjes in het hout te dichten.
Een afleeswaarde van 72 micron.
Hierop is een van onze beitsen gebruikt, slechts één laag. Als met slechts één laag 72 micron is bereikt, zou het met twee lagen al zo’n beetje klaar moeten zijn. Weet wel dat dit wel afhankelijk is van de vaardigheden van de schilders om een gelijkmatige laag aan te brengen.
Een afleeswaarde van 55 micron
Deze vond ik interessant en het bevestigde wat ik wist over transparante of bijna-transparante behandelmiddelen, dat deze niet dezelfde dekkingsdiepte per behandeling kunnen halen. Voor het gewenste resultaat zijn drie lagen nodig.
Dit betreft een showmodel van een zigeunerwagen waarop een van onze beitsen zijn gebruikt. Deze is slechts eenmaal behandeld, maar wel door een professionele schilder, dus zeer uniform en vooral dik aangebracht. Er is nog steeds een tweede behandeling nodig, maar ternauwernood. Maar een dekking van 85 micron is alsnog niet slecht te noemen.
Dit laatste bouwwerk vond ik echt een verrassing; het is een blokhut met een wanddikte van 58 mm die op maat is gemaakt. Het staat er al jaren en we gebruikten het vroeger als kantoor voor enkele medewerkers. Wij hebben deze geschilderd met een plaatselijk gekocht behandelmiddel. Ik weet absoluut zeker dat de blokhut gedurende de afgelopen 10 jaar vier keer is behandeld, want ik heb het zelf twee behandelingen gegeven.
Dit bouwwerk was vier keer behandeld (met een behandelmiddel dat we niet aanraden), en ik was erg verrast door de diepte!
En welk behandelmiddel hebben we gebruikt? Precies, iets goedkoops! We hebben het blik nog steeds. Bij de deur deden we nog een meting; het was hier iets dikker, maar nog lang niet wat het zou moeten zijn.
Op de deur hadden we vrijwel dezelfde diepte.
Ik was eigenlijk erg geschrokken van het verschil in diepte van alle behandelmiddelen. Deze was naar ik weet, een van de goedkopere behandelmiddelen op de markt. Een enkele laag van een erg goedkoop behandelmiddel zijn nauwelijks te registreren op deze meter. En gezien de eerdere behandelingen zou u 8 – 10 deklagen moeten aanbrengen om op de benodigde 80 – 120 micron te komen. Bij deze blokhut zijn wel alle ongewenste kenmerken aanwezig; op een dag zal ik een bericht speciaal aan deze blokhut wijden.
Houd mijn bericht in de gaten over het experiment, waarin ik veel planken ga schilderen met verschillende behandelmiddelen van diverse fabrikanten en een verschillend aantal aangebrachte deklagen. Ik ga deze gedurende een jaar controleren en meten op vochtigheidsgehalte en uitzetting/ inkrimping om meer bewijs voor dit alles te vinden.
Het is van belang om te weten dat, wanneer u een behandelmiddel koopt, een groot gedeelte van de prijs in de diepte van het aanbrengen gaat zitten.
Dus mijn advies luidt:
Koop een behandelmiddel van topkwaliteit en volg nauwkeurig de instructies op het blik op om de juiste diepte te bereiken, zodat het product zijn werk kan doen. Houd het niet op twee deklagen, als het advies drie is!
Tot slot: er zal een klant bij me komen die zegt ‘Maar ik heb het voor mijn schuur gebruikt en dat ging prima’. Een schuur en een blokhut zijn twee geheel verschillende dingen. Een schuur wordt bijeengehouden door een frame, en de bedekking is ongeveer 12 mm dik. Dit gedraagt zich totaal niet als de van sleuven voorziene wandplanken, die helemaal niet bijeen worden gehouden.
Hier ziet u een goed voorbeeld van een spons in actie met slechts één deklaag van een slecht behandelmiddel:
Kleinere, snel krimpende planken naast het raam die veel sneller werken dan de grotere planken. Elders in de blokhut bevindende grotere planken die ook krimpen en zorgen voor een spleet. Wanneer alle overige planken tot hetzelfde vochtigheidsgehalte zijn gekrompen, zal de spleet zich sluiten. Het beste is echter, dat we dit stoppen door de blokhut vanaf het begin naar behoren te behandelen met een goed behandelmiddel en tot de juiste diepte. We willen echt niet dat er zoiets gebeurt!
Deze blokhut is slechts eenmaal behandeld, en de klant vertelde dat het middel prima was voor zijn schuur:
Misschien goed genoeg voor een schuur, maar een schuur wordt met spijkers bijeengehouden aan een houten frame met een wanddikte van ongeveer 12 mm. Een blokhutprofiel van 45 mm dik is iets anders. En dan nog: kijk eens naar de inkrimping van de planken. Is het middel wel zo prima voor de schuur? Misschien is het beter dat u dezelfde regels opvolgt voor al uw tuinhout, aangezien het zich allemaal precies op dezelfde manier gedraagt.
Daarbij is al het bovenstaande van toepassing ongeacht of het bouwwerk nu wel of niet geïmpregneerd is. Alle geïmpregneerde bouwwerken gedragen zich exact op dezelfde manier als onbehandelde, en hebben alsnog al het bovenstaande nodig.
Het vochtigheidsverschil aan de buitenkant vergeleken met de binnenkant van een blokhut
In een toekomstig blog ga ik u een van onze niet-bijgehouden showmodellen laten zien, en tonen of een blokhut ook van binnen moet worden behandeld. Na het zien van deze leeswaarden is het antwoord voor dit specifieke bouwwerk om meerdere redenen, ja.
De afleeswaarde voor het vochtigheidsgehalte dat ik u eerder liet zien van het bouwwerk van 45 mm was 14 %. Dat was er één van de buitenkant van de plank. Als we dezelfde plank aan de binnenkant bekijken, is het vochtigheidsgehalte verrassend genoeg 9 %! Dit komt omdat deze kant voortdurend is afgesloten: geen ventilatie, geen vochtdicht membraan in de fundering heeft. En constant zonlicht, waardoor de temperatuur binnen hoog zijn vergeleken met de buitenkant.
Grote warmteophoping in een niet-geventileerde blokhut heeft tot gevolg dat het vochtigheidsgehalte is gezakt tot 9 %. Deze blokhut is een showmodel en is onbehandeld van binnen. De blokhut is niet geventileerd staat de hele dag in direct zonlicht zonder een vochtdichte membraan in de fundering of een houten vloer.
Hierdoor kunt u soms een spleet zien verschijnen in een wandplank. Maar ja, die plank is groter aan de buitenkant dan aan de binnenkant. Wij moeten dus ook de binnenkant van deze blokhut behandelen!
Ik denk dat dit nu wel duidelijk is uitgelegd. Neem dus zeker in overweging om de binnenkant van uw blokhut te behandelen als er enkele van bovengenoemde omstandigheden voorkomen, zodat de plank is gereguleerd en verzegeld.